Kinhtedothi - Đột quỵ não (hay tai biến mạch máu não) là một trong những nguyên nhân gây tàn phế hàng đầu ở nước ta và trên thế giới. Bệnh tuy nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa được với chế độ thuốc, ăn uống và vận động, nghỉ ngơi hợp lý.
Chăm sóc bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa Bạch Mai. Ảnh: Đỗ Hằng
Chế độ sinh hoạt, tập luyện hợp lý
Theo số liệu tổng hợp từ các bệnh viện có khoa thần kinh trên toàn quốc cho thấy: Trong những năm trở lại đây, số bệnh nhân phải nhập viện vì đột quỵ đang có chiều hướng tăng lên từ 1,7 - 2,5%.
Nghiêm trọng hơn, độ tuổi bị đột quỵ đang dần trẻ hóa, từ 40 - 45 tuổi so với trước đây là 50 - 60 tuổi. Trước thực trạng, cứ mỗi 40 giây lại có một bệnh nhân đột quỵ, mỗi 4 phút có một trường hợp tử vong. Đột quỵ là một trong những bệnh lý tạo ra gánh nặng cho gia đình và xã hội vì chi phí điều trị cho đột quỵ rất cao và tỷ lệ tàn phế rất nặng.
Tuy nhiên, đột quỵ là một bệnh có thể phòng bệnh. Theo Hiệp hội đột quỵ của Hoa Kỳ, hơn 80% đột quỵ có thể phòng ngừa. Do đó, việc phòng chống đột quỵ não ngay từ khi còn trẻ là yếu tố quan trọng hàng đầu.
Thường xuyên tập thể dục, tăng cường vận động giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch và đột quỵ não. Ở người lớn khỏe mạnh, cần tập thể dục thể thao tăng cường nhịp hô hấp, nhịp tim cường độ trung bình đến mạnh ít nhất 40 phút/ngày, 3 - 4 ngày/tuần. Những vận động mà họ thích thú, thí dụ ngay cả đi bộ, cũng cho thấy giảm nguy cơ đột quỵ. Thời gian luyện tập có thể tản ra cho những người khó khăn luyện tập đầy đủ thời gian theo khuyến cáo.
Tránh hút thuốc với người chưa hút và ngưng hút thuốc với người đang hút. Nên cấm hút thuốc ở nơi công cộng rộng rãi trong cộng đồng hay cả nước là có cơ sở muốn làm giảm nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
Sự liên quan giữa rượu và não rất phức tạp. Rượu được báo cáo hiệu quả chống xơ vữa động mạch, kháng viêm và liên quan cải thiện cholesterol, chức năng tiểu cầu và đông máu, nhạy cảm insulin và giảm thấp nguy cơ cả đột quỵ thiếu máu và xuất huyết. Tuy nhiên cần phải biết tiết chế: Nam có thể uống 2 ly trở lại/ ngày và phụ nữ không có thai dưới 1 ly trở lại /ngày có thể hợp lý.
Ngược lại, nếu uống rượu nhiều thì sẽ gia tăng nguy cơ đột quỵ xuất huyết và làm nặng hơn thiếu máu não. Bên cạnh đó, việc lạm dụng nhiều loại ma túy sau đó là rượu có liên quan đến cả đột quỵ thiếu máu và xuất huyết.
Chế độ ăn đúng
Chế độ ăn và dinh dưỡng: Hạn chế muối và thực phẩm có chứa hàm lượng muối cao, cần giảm tối đa lượng muối cho vào thực phẩm, hạn chế các đồ ăn được chế biến sẵn vì các đồ ăn này thường chứa hàm lượng muối cao. Lượng muối dưới 2,3g/ngày cho người bình thường và dưới 1,5g/ngày cho bênh nhân tăng huyết áp, đái tháo đường, suy thận mãn và trên 51 tuổi. Chế độ ăn nhiều trái cây, rau quả cung cấp nhiều Kali có lợi và có thể giảm nguy cơ đột quỵ. Những thức ăn giàu Kali bao gồm chuối, khoai lang, khoai tây, cà chua, các loại đậu…
Thực hiện chế độ ăn DASH: Nhiều trái cây, rau quả và sản phẩm làm từ sữa ít chất béo, giảm mỡ bão hòa được khuyến cáo để hạ huyết áp
Bổ sung nhiều thực phẩm chứa chất Omega - 3 là một axít béo có lợi cho sức khỏe giúp ngăn ngừa đột quỵ. Mỗi tuần vài 3 lần thu nhận axít béo hệ Omega-3 từ cá hồi, cá ngừ, cá mòi, cá trích, cá thu, các loại quả và hạt như quả óc chó… sẽ có tác dụng rất tốt để bảo vệ mạch máu.
Nên ăn nhiều thực phẩm có chất xơ có trong các nguồn thực phẩm như trái cây, rau xanh, ngũ cốc, các loại đậu…
Điều trị các bệnh nguy cơ
Viêm nhiễm và nhiễm trùng có vai trò quan trọng cho nguy cơ đột quỵ, ảnh hưởng đến thành lập, phát triển và ổn định mảng xơ vữa động mạch. Bệnh nhân viêm nhiễm mãn bao gồm thấp khớp, lupus hệ thống được xem như gia tăng nguy cơ đột quỵ và cần tăng cường kiểm soát.
Việc chủng ngừa vaccine cúm hàng năm có thể ích lợi giảm nguy cơ đột quỵ ở bệnh nhân có nguy cơ đột quỵ.
Các bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, rối loạn mỡ máu… là các nguyên nhân gây ra bệnh đột quỵ não. Do đó, việc khám định kỳ sức khỏe để sớm phát hiện các bệnh và chữa bệnh là cách tốt nhất để phòng chống đột quỵ não.
Đối với bệnh nhân tiền tăng huyết áp (huyết áp tối đa: 120 - 139mmHg hay huyết áp tối thiểu : 80 - 89 mmHg): Cần thực hiện tầm soát huyết áp hàng năm và thay đổi lối sống.
Đối với bệnh nhân bị tăng huyết áp cần điều trị đích huyết áp <140/90mmHg. Nên tránh những cảm xúc bất lợi như: vui, buồn, giận dữ, thất vọng, stress hằng ngày.
Bên cạnh các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi như tuổi, giới, chủng tộc, sinh thiếu cân (<2.500g), tiền sử gia đình đột quỵ/ thiếu máu não thoáng qua (cả cha hay mẹ), đột qụy não hoàn toàn có thể dự đoán trước, với các biện pháp can thiệp kịp thời sẽ tránh bị xảy ra đột quỵ.